Το μαυρο στην ενημερωση εξαπλωνεται πανω απ' την Ευρωπη

Όταν έπεσε το «μαύρο» στην ΕΡΤ τον περασμένο Ιούνιο, ο Francisco López Cantos βρισκόταν στο αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου Jaume (UJI) στα Βόρεια της αυτόνομης κοινότητας της Βαλένθια και προσπαθούσε να εξηγήσει σε έναν βαριεστημένο φοιτητή τις βασικές θεωρίες για τα πρώιμα μιντιακά μοντέλα.  Η είδηση του λουκέτου στην δημόσια ραδιοτηλεόραση της Ελλάδας ηλέκτρισε την ατμόσφαιρα στο αμφιθέατρο και  πυροδότησε μία φλογερή συζήτηση για τα όρια του κρατικού παρεμβατισμού και το ρόλο των δημόσιων ΜΜΕ.

«Όλα αυτά βέβαια τα προσεγγίσαμε τότε ως απλοί παρατηρητές. Θεωρητικά δηλαδή, και με τη σιγουριά και την ασφάλεια που μπορεί να αισθάνεται κάποιος όταν σχολιάζει ένα γεγονός που συμβαίνει εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά του», μου λέει και χαμογελά ειρωνικά, καθώς συμπληρώνει με νόημα «καταλαβαίνεις βέβαια ότι τότε δεν μπορούσαμε ούτε να διανοηθούμε πως λίγους μήνες αργότερα θα ζούσαμε τα ίδια ακριβώς γεγονότα, αλλά αυτή τη φορά θα βρισκόμασταν από την άλλη πλευρά, αυτή των άμεσα εμπλεκόμενων». Έτσι ακριβώς συνέβη.

Τον Νοέμβριο η κυβέρνηση της Βαλένθια, η οποία ελέγχεται από το Λαϊκό Κόμμα του πρωθυπουργού Ραχόι, ανακοίνωσε το κλείσιμο του RTVV (Radio Television Valenciana), του κρατικού ραδιοτηλεοπτικού σταθμού που κάλυπτε όλη την περιοχή της Βαλένθια, και, το πιο σημαντικό: του μοναδικού σταθμού που εξέπεμπε στα καταλανικά.

«Τελικά η ιστορία επαναλαμβάνεται, αλλά όχι πάντα ως φάρσα, έτσι;», του λέω και απαντά με ένα νεύμα του κεφαλιού του. Αυτές τις δύο ιστορίες, της ΕΡΤ και του RTVV που εκτυλίχθησαν σχεδόν παράλληλα με χρονική διαφορά  περίπου έξι μηνών ήρθε να παρουσιάσει στους φοιτητές του τμήματος Επικοινωνίας του Παντείου Πανεπιστημίου την περασμένη εβδομάδα.

Με σπαστά αγγλικά κι έντονη την καταλάνικη προφορά, ο καθηγητής του τμήματος Επιστημών της Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Jaume (UJI) προσπαθεί να πιάσει το νήμα από την αρχή. «Η είδηση έγινε γνωστή το μεσημέρι και αμέσως υπήρξε κινητοποίηση τόσο από τους δημοσιογράφους εντός του σταθμού όσο και από τους πολίτες που ενημερώθηκαν μέσω των social media. Οι εργαζόμενοι συνέχισαν να εκπέμπουν καλώντας τον κόσμο να έρθει για συμπαράσταση έξω από το σταθμό ενώ την ίδια ώρα οι αστυνομικές δυνάμεις απέκλειαν το κτήριο εγκλωβίζοντας όσους εργαζόμενους είχαν μείνει μέσα κι εμποδίζοντας τον κόσμο να εισέλθει», θυμάται.

Η κατάληψη κράτησε περίπου δύο ημέρες. Πρώτα σίγησε το ραδιόφωνο και την επομένη μετά την εισβολή της αστυνομίας μέσα στο στούντιο, έπεσε και το σήμα της τηλεόρασης. Εκείνη την ημέρα το ποσοστό τηλεθέασης του σταθμού είχε τριπλασιαστεί. Η τελευταία εικόνα που είδαν στους δέκτες τους οι τηλεθεατές ήταν ένα διπλό πλάνο: Από τη μία το τηλεοπτικό στούντιο πλημμυρισμένο από τους εργαζόμενους του καναλιού να φωνάζουν συνθήματα και από την άλλη οι τεχνικοί, οι οποίοι με τη συνοδεία της αστυνομίας κατέβασαν τους διακόπτες. Και μετά μαύρο. «Ήταν ένα σοκ για όλους μας. Δεν πίστευα ποτέ ότι ήταν εφικτό να κλείσει εν μία νυκτί ένα κρατικό Μέσο Μαζικής Ενημέρωσης αλλά όπως αποδείχθηκε, όλα είναι εφικτά όταν έχεις την εξουσία στα χέρια σου», περιγράφει.

Στο προαύλιο του σταθμού, οι διαδηλωτές συνέχισαν για μερικές ακόμη μέρες να φωνάζουν συνθήματα κατά της κυβέρνησης. Από τις εικόνες που είχαν «παίξει» και στην Ελλάδα μου είχε εντυπωθεί αυτή ενός  νεαρού άντρα με πλακάτ και το σύνθημα: «RTVV αλληλεγγύη –ΕΡΤ Grecia». Του το διηγούμαι και μου απαντά πως γίνονταν διαρκώς αναφορές και παραλληλισμοί στα όσα είχαν προηγηθεί με την ΕΡΤ. «Πραγματικά, οι ομοιότητες είναι εντυπωσιακές. Και στη δική μας περίπτωση η επίσημη δικαιολογία που προέβαλε η κυβέρνηση της Βαλένθια ήταν πως τα έξοδα για την λειτουργία του καναλιού ήταν υπέρογκα. Ειπώθηκε πως απασχολούνταν μεγάλος αριθμός εργαζομένων και πως το κόστος ήταν αβάσταχτο για την κυβέρνηση». Του θυμίζω το διάγγελμα που είχε βγάλει ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Σ. Κεδίκογλου στο οποίο έκανε λόγο για αδιαφανή και σπάταλη ΕΡΤ.

«Εξ όσων μπορώ να γνωρίζω τουλάχιστον για το RTVV όλα αυτά ήταν ψέματα και δικαιολογίες. Το κλείσιμο του καναλιού θα κοστίσει πολύ περισσότερο για την κυβέρνηση από ό,τι η συνέχιση της λειτουργίας του. Άρα, οι λόγοι δεν είναι οικονομικοί, είναι πολιτικοί: Τους τελευταίους μήνες, ο σταθμός αν και κρατικός είχε αρχίσει να διαφοροποιείται από την πολιτική της κυβέρνησης και να λειτουργεί περισσότερο ανεξάρτητα ως προς τη θεματολογία και την ειδησεογραφία. Αυτό ενόχλησε, για να μην πω ότι εξόργισε ορισμένους στην κυβέρνηση. Το νέο σχέδιο λοιπόν είναι η δημιουργία εκ του μηδενός ενός καινούργιου περιφερειακού καναλιού στη Βαλένθια το οποίο θα είναι πλήρως ελεγχόμενο από την κυβέρνηση».

Όσο αποκαρδιωτικό κι αν ακούγεται αυτό το σενάριο, η πραγματικότητα που βιώνουν σήμερα οι κάτοικοι της Βαλένθια δεν είναι πολύ καλύτερη: Το RTVV ήταν ο μοναδικός σταθμός που έφτανε σε ολόκληρη την κοινότητα και εξέπεμπε στα καταλανικά. Τώρα η ενημέρωση προέρχεται από το κανάλι εθνικής εμβέλειας -και κρατικού ελέγχου- και ορισμένους τοπικούς σταθμούς που δεν φτάνουν όμως σε όλη την επαρχία.

Η απαξίωση των κρατικών ΜΜΕ και συνολικότερα του δημόσιου τομέα φαίνεται να αποτελεί ένα ακόμη κοινό «συστατικό» στη συνταγή που εφάρμοσαν οι κυβερνήσεις και των δύο χωρών προκειμένου να αιτιολογήσουν τα λουκέτα. «Έχει δημιουργηθεί αυτή η ψευδαίσθηση ότι ο δημόσιος τομέας είναι η πηγή του κακού για όλα όσα συμβαίνουν στραβά σε μία χώρα και γι΄αυτό πρέπει να τον συρρικνώσουμε δίνοντας ταυτόχρονα μεγαλύτερο χώρο δράσης στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Η αλήθεια όμως είναι ότι οι δημόσιοι φορείς δεν αποτελούν από μόνοι τους, όπως προσπαθούν να μας πείσουν, μία μαύρη τρύπα στην οποία εξαφανίζονται τα χρήματα. Τα χρήματα εξαφανίζονται όταν γίνεται κακή διαχείριση από αυτούς που βρίσκονται στην εξουσία. Στην Ισπανία αυτό συμβαίνει, έχουμε μία κυβέρνηση η οποία αποτελείται από διεφθαρμένους πολιτικούς με ιδιοτελή συμφέροντα και αδυναμία σωστής διαχείρισης χρημάτων και φορέων», εξηγεί.

Το ζητούμενο για τον ίδιο είναι ένα υγιές σύστημα στο οποίο τα ΜΜΕ δεν θα διαπλέκονται με την εξουσία. Κάνει λόγο για μία ισορροπία δυνάμεων όπου από την μία πλευρά θα υπάρχουν τα ιδιωτικά Μέσα και από την άλλη τα δημόσια τα οποία είναι απαραίτητα για τη διασφάλιση των ποιοτικών προϊόντων που θα προάγουν τον πολιτισμό και την κουλτούρα.

Ακούγεται ουτοπικό. «Ναι, είναι», παραδέχεται, «διότι σήμερα ζούμε σε ένα καθεστώς όπου μία μικρή μερίδα, συνήθως διεφθαρμένων, πολιτικών αποφασίζει για τις ζωές εκατομμύρια πολιτών χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν. Τα δημόσια Μέσα Ενημέρωσης αποτελούν βασικό στοιχείο για τη δημοκρατία και την πολιτιστική ανάπτυξη αλλά στο καθεστώς που ζούμε σήμερα είναι δύσκολο να αναπτύξουν ελεύθερα τον ρόλο τους».

«Και τώρα τι γίνεται;» τον ρωτάω. «Φοβάμαι ότι έχουμε μπροστά μας τη θεωρία του ντόμινο. Όλες οι χώρες της νότιας Ευρώπης που μοιράζονται το ίδιο αδύναμο δημοκρατικό σύστημα θα μοιραστούν και την ίδια κοινή μοίρα. Δεν είναι απίθανο το παράδειγμα της Ελλάδας και της ΕΡΤ, όπως το ακολούθησε η Ισπανία να δούμε να το ακολουθούν κι άλλες χώρες της νότιας Ευρώπης».

ertopen.com